ADEM SÜMEN, SELMA ÖNCEL
Türkderm-Türk Deri Hastalıkları ve Frengi Arşivi - 2018;52(2):56-63
Amaç: Dünyada çocukların güneşten korunmaları ve güneşten korunma bilincinin erken yaşta oluşturulması için yoğun çalışmalar yürütülmektedir. Güneşli ülkede yaşayan ve yaşayacak olan genç nüfusun sağlıklı bireyler olarak yetişmeleri, erken dönemde edindikleri doğru bilgi ve alışkanlıklara bağlıdır. Bu nedenle çalışmada anaokulu öğrencilerine yönelik yapılan güneşten korunma müdahalelerini değerlendirmek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışma, PRISMA-P (Preferred Reporting Items for Systematic Review and Meta-Analysis Protocols) bildirgesi rehber alınarak yapılmıştır. Çalışma kapsamına alınacak makaleler; herhangi bir yıl sınırlaması yapmaksızın, Cochrane, PubMed, ScienceDirect, CINAHL, Clinical Key/Elseiver, Ovid, MEDLINE veri tabanları; “Skin Neoplasms”, “Sun Protection Factor”, “Child, Preschool”, “Randomized Controlled Trial” MeSH terimleri kullanılarak, Mart 2016 tarihinde yapılmıştır. Okul öncesi eğitim kurumlarında, güneşten korunma adımlarının çocukların kendilerine, ailelerine ve öğretmenlerine uygulandığı, yayın dili İngilizce olan randomize kontrollü araştırmalar çalışma kapsamına alınmıştır. BULGULAR: Sistematik derlemede araştırma kriterlerine göre seçilmiş beş araştırma makalesi incelenmiş ve girişimlerin öğrencilere, ebeveynlerine, öğretmenlerine, okul yöneticilerine yönelik uygulandığı görülmüştür. Araştırmaların tamamı 1995-2007 yıllarında, dördü Amerika Birleşik Devletleri’nde ve bir tanesi Almanya’da yapılmıştır. Çalışmalarda yürütülen programlar Piaget’in bilişsel gelişim teorisi, Sağlık İnanç Modeli ve Sosyal Öğrenme Teorisi’ne temellendirilerek oluşturulmuştur. Uygulanan programlarda anaokulunda çocukların davranışları gözlemlenmiş, anaokulu yöneticilerinin bilgi, tutumları, güneşten korunma uygulamaları, okulun imkanları, engelleri, politikaları, ebeveynlerin gözünden çocukların güneşten korunma davranışları, öğretmenlerin ve ebeveynlerin çocuklar için güneşten korunma davranışları ve psikososyal değişkenleri değerlendirilmiştir. SONUÇ: Araştırma kapsamına alınan bu beş araştırmanın dördünde yapılan girişimin etkin olduğu belirlenmiştir. Konu ile ilgili çalışmaların henüz az olduğu ve daha fazla randomize kontrollü çalışmalara gereksinim olduğu ortaya çıkmıştır. Çocukluk çağındaki güneş maruziyetinin önemi nedeniyle güneşten korunma bilincinin erken dönemde oluşturulması son derece önemlidir. Bu sistematik derlemenin çocuklara yönelik güneşten korunma eğitiminde etkili modellere dikkati çekerek ileriki çalışmalar için temel hazırlayacağı düşünülmektedir.
