MURAT ŞEVİK
Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi - 2024;81(3):339-348
Koronavirüs hastalığı (COVID-19) tüm dünyaya yayılmış ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel bir salgın olarak ilan edilmiştir. Hastalık uluslararası sosyal ve ekonomik etkiye ve yüksek ölüm oranına neden olmuştur. Hastalığı kontrol altına almak ve önlemek için karantina ve aşılama önlemleri kullanılmıştır. COVID-19’a karşı farklı aşı türleri geliştirilmiş olup tedavisi için de yeni ilaç geliştirme çalışmaları sürdürülmektedir. Hastalığın şiddeti predispozan koşullara ve risk faktörlerine bağlı olarak değişebilmektedir. Hastalığın ortaya çıkışı ve klinik belirtilerin şiddeti ile ilişkili risk faktörlerini belirlemek için birçok çalışma yapılmış ve neticede farklı predispozan koşulların ve potansiyel risk faktörlerin ilişkili olduğu bildirilmiştir. Bu nedenle, bu makalede COVID-19 ile ilişkili risk faktörlerini belirlemek için yayınların incelemesi yapılmıştır. Yayın taraması, PubMed ve halka açık ön baskılarda gerçekleştirilmiştir. Literatür tarama sonuçları, yaş (>60 yaş), erkek cinsiyet, Siyah ve Hispanik ırk, obezite (vücut kütle indeksi >30), kronik akciğer, böbrek, karaciğer ve kalp hastalıkları, diyabet, immünsupresyon ve hipertansiyon gibi altta yatan komorbiditelerin, hastalığın oluşma riskini artıran ana faktörler olduğunu göstermiştir. Şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2) enfeksiyonuna bağlı ölüm oranının 41-60 yaş aralığındaki hastalarda, 18-40 yaş aralığındaki hastalardan yaklaşık 3 kat daha fazla olduğu bildirilmiştir. Aktif kanseri olan hastalar, şiddetli COVID-19 formu riski altında olarak tanımlanmaktadır. Hamile kadınlarda, hamile olmayan kadınlara göre hastalığın şiddetli formu daha yaygındır. Ayrıca, sigara içenlerin hiç sigara içmeyenlere göre yaklaşık iki kat daha fazla hastaneye yatış riski ve 6 kat daha yüksek ölüm riski bulunmaktadır. Başarılı bir kontrol programı oluşturmak için hastalık ile ilişkili potansiyel risk faktörlerinin belirlenmesi önemlidir. Bu nedenle, pandemilere karşı etkili halk sağlığı stratejilerini geliştirmek için risk değerlendirme araçlarının kullanılması önerilmektedir.
